علائم سیاه‌سرفه چیست و معرفی 12 روش درمان طبیعی

سیاه‌سرفه در چند سال اخیر دوباره شدت گرفته است. شیوع گسترده‌ای از علائم سیاه‌سرفه در چند کشور دیده می‌شود. مرگ خردسالان هم نه‌تنها سبب جلب‌توجه سیاست‌گذاران مسائل بهداشتی که رسانه‌های جمعی شده است.

اگرچه انواع آنتی‌بیوتیک‌ها جهت درمان مرسوم و استاندارد این بیماری وجود دارد، روش‌های درمانی طبیعی هم برای عفونت‌های باکتریایی و سرفه وجود دارند که به شما کمک می‌کند تا با این وضعیت وخیم مبارزه کنید و طول دورهٔ علائم بیماری را کاهش دهید.

سیاه‌سرفه چیست؟

سیاه‌سرفه بیماری تنفسی بسیار واگیرداری است که براثر باکتری بوردتلا پرتوسیس به وجود می‌آید. وجه مشخصهٔ آن سرفه‌های شدید، خشک و کوتاه است که در پی آن و ضمن تقلای بیمار برای نفس کشیدن، صدای سرفهٔ بم و مخصوص به این بیماری شنیده می‌شود.

سیاه‌سرفه در اثر تماس نزدیک و با قطرات آکنده از باکتری مذبور که در هوا منتشر می‌گردد، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. اکثر موارد منجر به مرگ در بین خردسالان کمتر از 3 ماه دیده می‌شود.

به‌رغم روش‌های درمانی مؤثر با آنتی‌بیوتیک و نیز استراتژی‌های واکسیناسیون جهانی که از مدت‌ها پیش آغازشده‌اند، سیاه‌سرفه حتی در کشورهای پیشرفته هنوز بیماری خطرناکی محسوب می‌شود.

هرساله حدود 16 میلیون مورد ابتلا به سیاه‌سرفه در سرتاسر جهان گزارش می‌گردد که اکثر آن‌ها مربوط به کشورهایی با سطح درآمد پایین است.

گزارش مرگ و میر بر اثر سیاه سرفه

افرادی که علائم سیاه‌سرفه از خود نشان می‌دهند، پس از گذشت 5 روز از درمان ضدمیکروبی (مانند استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها) یا 21 روز پس از وهلهٔ شروع سرفه (زمانی که هنوز درمان صورت گرفته است) واگیردارند.

یکی از وحشتناک‌ترین نگرانی‌ها از گسترش سیاه‌سرفه، سرایت عفونت به کودکان یا خردسالانی است که می‌تواند پیامدهای مرگ‌آوری در پی داشته باشد.

علائم شایع در بیماری سیاه‌سرفه

علائم سیاه‌سرفه معمولاً ظرف 5 الی 10 روز پس از قرارگیری در معرض عامل بیماری‌زا بروز پیدا می‌کند و گاهی اوقات ممکن است سه هفته به طول بیانجامد.

معمولاً بیماران مبتلابه سیاه‌سرفه دوره‌های شدید سرفه را پشت سر می‌گذارند. بعدازاین سرفه‌ها و در هنگام نفس کشیدن عمیق، صدای شدید دمی (صدایی جیغ مانند) ایجاد می‌گردد.

احتمال استفراغ هم پس‌ازاین سرفه‌ها وجود دارد که ممکن است منجر به کم شدن آب بدن شود. دشواری در تنفس هم دلیل دیگری است بر بستری ‌شدن این بیماران در بیمارستان.

طبق اعلام نظر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها ، سه مرحله برای علائم سیاه‌سرفه وجود دارد:

مرحلهٔ نزله‌ای یا کاتارال – پس از دورهٔ کمون 5 الی 10 روزه، به‌طور متوسط، علائم سیاه‌سرفه بروز پیدا می‌کنند. علائم کاتارال شامل التهاب غشاهای مخاطی دریکی از مسیرهای هوایی است.

این مرحله معمولاً به مدت 7 الی 10 روز ادامه پیدا می‌کند. وجه مشخصهٔ این مرحله عبارت‌اند از: التهاب غشاهای مخاطی، تب خفیف، سرفه‌های گاه‌به‌گاه که کم‌کم رو به وخامت می‌گذارد.

سرفه‌ها ازآنجایی‌که خارج کردن مخاط ضخیم از ریه‌ها، دشوار است، بسیار سریع می‌شوند. بعلاوه این سرفه‌ها معمولاً در انتها با صدای مخصوص به سرفه کردن در این بیماری که بسیار هم بم است، خاتمه پیدا می‌کند و می‌تواند به استفراغ و خستگی و بی‌حالی بیمار منجر گردد.

در درجهٔ عادی بیماری، به ازای هر 24 ساعت حملات سرفه 15 بار اتفاق می‌افتد که ظرف 1 الی 2 هفتهٔ اول فرکانس آن افزایش پیدا می‌کند و به مدت 2 الی 3 هفته این فرکانس بروز ثابت باقی می‌ماند و سپس به‌تدریج کاهش می‌یابد.

مرحله نقاهت

مرحله نقاهت معمولاً به مدت 7 الی 10 روز طول می‌کشد. وجه مشخصهٔ آن بهبودی تدریجی و کاهش حملات شدید سرفه کردن است که ظرف 2 الی 3 هفته از بین خواهند رفت.

بسیاری از بچه‌های زیر 6 ماه دو ویژگی سرفهٔ حمله‌ای یا صدای هوپ را از خود نشان نمی‌دهند. خردسالان اغلب دورهٔ طولانی و پیچیده‌ای از اپیزودهای عود مجدد دارند که شامل وقفهٔ تنفسی (تنفس کوتاه یا وقفه در تنفس)، سیانوز (آبی شدن به دلیل کمبود اکسیژن) و برادی کاردیا (کند شدن ضربان قلب) هست.

مرگ ناشی از سیاه‌سرفه اکثراً در خردسالان دیده می‌شود. تقریباً 90 درصد از گزارش‌های مرگ مربوط به خردسالان واکسینه نشده و کمتر از 1 سال است.

محققان متوجه شدند که بالا بودن لوکوسیتوسیس (افزایش تعداد گلبول‌های سفید در خون) می‌تواند فاکتور پیش‌بینی کننده‌ای برای کشنده بودن این بیماری در کودکان بستری در بیمارستان باشد.

عوامل و فاکتورهای خطر

باکتری‌ای بانام بوردتلا پرتوسیس عامل ایجادکنندهٔ سیاه‌سرفه است. زمانی که فرد آلوده سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات آکنده از باکتری مذبور درون هوا منتشر می‌گردد.

سپس این باکتری‌ها به درون ریه‌های فرد دیگری در نزدیکی فرد آلوده به همراه دم کشیده می‌شود.

بر طبق اعلام نظر مراکز کنترل و پیش‌گیری بیماری (CDC)، خردسالان واکسینه نشده یا دارای واکسیناسیون ناقص که کمتر از 12 ماه سن دارند،

بالاترین ریسک برای ابتلا به بیماری وخیم و کشنده را از خود نشان می‌دهند. این بیماری معمولاً در نوجوانان و افراد بالغ از شدت کمتری برخوردار است. «هوپ» تیپیک در بین این گروه‌های سنی کمتر دیده می‌شود.

درمان مرسوم

جهت پیش‌گیری از سیاه‌سرفه انواع واکسن وجود دارد. امروزه دو نوع واکسن بکار می‌رود. هر دو نوع آن‌ها به‌صورت ترکیبی با واکسن‌های دیگری برای سایر بیماری‌ها هستند. واکسن‌های DTaP و Tdap شامل دیفتری ، کزاز و سیاه‌سرفه هستند.

DTap به خردسالان کمتر از 7 سال داده می‌شود. Tdap تقویت‌کنندهٔ ایمنی سازی است که برای کودکان (بزرگ‌تر) و افراد بالغ تجویز می‌شود و سبب تداوم محافظت ایمنی می‌گردد. بر طبق نظر CDC، واکسیناسیون سیاه‌سرفه برای تمامی نوزادان، کودکان، نوجوانان (سن 13 تا 19) و زنان باردار توصیه می‌شود.

به علاوه از آنتی‌بیوتیک هم برای کاهش علائم سیاه‌سرفه و زمان واگیرداری فرد استفاده می‌شود.

روش درمانی استاندارد برای سیاه سرفه

روش درمانی استاندارد برای سیاه‌سرفه پیش‌تر دوز کامل اریترومایسین به مدت 14 روز بوده، اما عوارض جانبی و حساسیت به این دارو سبب کاهش مصرف آن شده است.

طی یک مطالعه نشان داده شد که درمان با اریترومایسین عوارض جانبی معدی روده‌ای نظیر حالت تهوع، استفراغ یا اسهال در 41 درصد از بیماران به وجود می‌آورد.

بر طبق اظهارنظر CDC، بیمارانی که نمی‌توانند اریترومایسین را تحمل کنند (خردسالانی که بیش‌ازاندازه برای مصرف این داور کوچک هستند)، باید با آزیترومایسین یا کلاریترومایسین درمان شوند.

مطالعهٔ مروری که در Cochrane Database of Systematic Reviews منتشر شد، به ارزیابی خطرات احتمالی و مزایای درمان آنتی‌بیوتیکی برای سیاه‌سرفه در کودکان و افراد بالغ پرداخته‌شده بود.

تاثیر آنتی بیوتیک ها بر سیاه سرفه

بعلاوه آن‌ها متوجه شدند که آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان موارد ثانویهٔ سیاه‌سرفه تأثیری ندارند. احتمالاً دلیل آن است که درصورتی‌که آغاز درمان ظرف 21 روز سرفه‌های شدید،

این آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند مؤثر باشند. بعلاوه برای آنتی‌بیوتیک‌ها عوارض جانبی گزارش‌شده است که برای هرکدامشان متفاوت هست.

در مرور دیگری که شامل 6 مطالعه و 196 بیمار شرکت‌کننده بود، مشخص گردید آنتی‌هیستامین‌ها، ایمونوگلوبولین سیاه‌سرفه (آنتی‌بادی یا پادتن‌هایی جهت افزایش مقاومت بدن به این بیماری)

و سالبوتامول (این دارو برای باز کردن مسیرهای هوایی بکار می‌رود) تعداد دوره‌های سرفه را در بیماران مبتلابه علائم سیاه‌سرفه کاهش نمی‌دهند.

به علاوه ایمونوگلوبولین سیاه‌سرفه و آستروئیدهای هم هیچ‌کدام طول دورهٔ بستری بودن این بیماران را کاهش ندادند. همچنین بیمارانی که برایشان ایمونوگلوبولین تجویز شده بود، عوارض جانبی‌ای همچون شل شدن مدفوع، درد و تورم پوست در اطراف محل تزریق از خود نشان دادند.

دوازده روش درمان طبیعی سیاه‌سرفه

1- زنجبیل

در طب سنتی هندی توانایی زنجبیل در تقویت سیستم ایمنی با گرم کردن بدن ستوده شده است. زنجبیل قادر است تجمع مواد سمّی را در اندام‌ها از بین ببرد. بعلاوه خواص آنتی‌باکتریال هم دارد و سیستم لنفاوی را تمییز می‌کند و مانع از تجمع مواد سمّی‌ای می‌شود که ما را در برابر عفونت‌ها حساس می‌سازد (به ویژه موارد موجود در سیستم تنفسی).

2- عسل وحشی

خواص بسیار مفیدی برای عسل وحشی بیان‌شده است که از آن جمله می‌توان به توانایی آن برای درمان سرفه اشاره نمود (درست با همان تأثیر شربت‌های سرفه‌ای که به‌صورت متنوع و تجاری در دسترس هستند).

شواهد رو به افزایش حاکی از آن است که دوز منفردی از عسل می‌تواند سرفه و ترشح مخاط را کاهش دهد.به‌منظور تسکین علائم ناشی از سیاه‌سرفه، هرکسی بسته به سن و سالش باید در زمان خوابیدن، 1 الی 2 قاشق چای‌خوری عسل مصرف کند.

3– زردچوبه

این‌که زردچوبه قدرتمندترین گیاه بر روی کرهٔ زمین جهت مبارزه با بیماری و معکوس نمودن روند آن است، جای بحث دارد؛ اما می‌توان از آن برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده نمود.

برخلاف بسیاری از داروهای مسکن، برای زردچوبه عارضهٔ جانبی‌ای تشخیص داده نشده است (مگر در مصرف بسیار افراطی آن).

خاصیت شناخته‌شدهٔ بخش مهم در زردچوبه، یعنی کارکامین، پتانسیل ضد باکتریایی آن است.

مطالعات حاکی از آن است که کارکامین در برابر طیف گسترده‌ای از میکروارگانیسم‌ها پتانسیل ضد میکروبی از خود نشان می‌دهد.

4- آب قلم

مصرف سوپ یا نوشیدنی‌های اسموتی حاوی آب قلم می‌تواند به کاهش التهاب در سیستم تنفسی، تقویت سیستم ایمنی و دریافت مواد مغذی لازم برای مبارزه با سیاه‌سرفه کمک نماید.

فواید گوارشی آب قلم تأثیر کلی بر روی کل بدن دارد و به حمایت از عملکرد سالم سیستم ایمنی کمک می‌کند. در هنگام بیماری، آب قلم یکی از مفیدترین غذاها به شمار می‌آید و مواد غذایی لازم برای حصول مجدد سلامتی بدن را در خود دارد.

5- پروبیوتیک‌ها

بر طبق تحقیقی که در FEMS Immunology and Medical Microbiology به چاپ رسیده است، نارسایی ایمنی – گوارشی می‌تواند در مرگ کودکان براثر بیماری‌های عفونی دخیل باشد.

اگرچه این تحقیق بر عفونت‌های روده‌ای متمرکز است، شواهد حاکی از هست که می‌توان از پروبیوتیک‌ها در مقابل عفونت‌های باکتریایی و کاهش پاسخ‌های التهابی استفاده نمود.
بعلاوه در مطالعهٔ سال 2010 مشخص گردید که پروبیوتیک‌ها می‌توانند سبب تشدید پاسخ‌های آنتی‌بادی اختصاصی در خردسالانی شوند که واکسن‌های مشخص دریافت نموده‌اند.

6- ریشهٔ شیرین‌بیان

ریشهٔ شیرین‌بیان گیاهی است که می‌تواند سرفه را کاهش دهد و عملکرد سیستم ایمنی را تقویت نماید. این گیاه خواص ضدمیکروبی، تسکین‌دهنده و ضدالتهابی دارد که می‌تواند به‌صورت طبیعی سبب تسکین گلوی دردناک شود.

لازم به ذکر است که مصرف ریشهٔ شیرین‌بیان برای افراد مبتلابه فشارخون بالا نامناسب هست. معمولاً این گیاه تنها برای مصارف کوتاه‌مدت توصیه می‌شود.

7- N – استیل سیستئین

کاربرد N- استیل سیستئین در سرفه‌های مزمن سبب کاهش غلظت خلط و تخلیهٔ راحت‌تر آن با سرفه می‌گردد. این ماده از اسیدآمینهٔ ال سیستئین بدست می‌آید و معمولاً برای شرایط تنفسی‌ همچون برونشیت، تب یونجه، بیماری مزمن انسداد ریه و سرطان ریه استفاده می‌شود.

به علاوه می‌توان ازآن‌جهت افزایش ایمنی و سم‌زدایی از بدن هم استفاده نمود.

8– روغن پونهٔ کوهی یا اورگانو

روغن اورگانو یا پونهٔ کوهی عامل ضدمیکروبی طبیعی‌ است که به سلامت دستگاه تنفسی کمک و به‌عنوان آنتی‌بیوتیک طبیعی آجل عمل می‌کند.

بر طبق تحقیقاتی که در ژورنال The Open Microbiology منتشر شد، مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌تواند منجر به عدم موفقیت در درمان گردد

که این امر به‌نوبهٔ خود مسبب افزایش هزینه‌ها و نیز نرخ مرگ‌ومیر خواهد بود. بعلاوه حتی مشکلات گسترده‌تری برای کنترل عفونت پیش خواهد آمد.

به‌عبارت‌دیگر باکتری‌های مقاوم از بیمارستان به جامعه منتشر خواهد شد؛ اما عصاره‌های گیاهی، همانند روغن اورگانو، حاوی مخلوط‌های پیچیده از ترکیبات عمده‌ای هستند که می‌توانند بی‌نهایت مفید باشند.

به علاوه فواید بسیاری برای کاربرد این محصولات طبیعی (مانند ترکیبات ضد میکروبی) گزارش‌شده است.

این موارد شامل عوارض جانبی و مضر کمتر، تحمل بهتر بیمار، هزینهٔ کمتر، قابلیت تجدید پذیری و زیست‌ تجزیه‌پذیری بهتر هست. افراد بالغ و کودکان بزرگ‌تر می‌توانند حداکثر به مدت دو هفته روغن اورگانو را به‌صورت مصرف درونی دریافت نمایند.

1 الی 2 قطره را با آب یا روغن نارگیل رقیق کنید و روزانه یک‌بارمصرف نماید. از این روغن برای خردسالان و کودکان کم سن و سال استفاده نکنید.

9- روغن نعناع فلفلی

روغن نعناع فلفلی حاوی متانول است و خصوصیات ضد میکروبی از خود نشان می‌دهد. استنشاق افشانهٔ روغن نعناع فلفلی به باز شدن سینوس‌ها و تسکین گلوی خراشیده کمک می‌نماید. نعناع فلفلی بعلاوه به‌عنوان خلط‌آور هم عمل می‌کند تا از شدت حملات سرفه بکاهد.

یکی از فواید بسیار زیاد روغن نعناع فلفلی توانایی آن در کاهش تب است. از این ماده تنها باید برای افراد بالغ یا کودکان بزرگ‌سال‌تر استفاده نمود و هرگز برای خردسالان یا کودکان کم سن و سال بکار برده نشود. بهتر است با روغن نارگیل مخلوط شود و بر روی پشت گردن یا کف پاهایتان بمالید.

10- روغن درخت سدر

روغن درخت سدر برای تسکین وضعیت اسپاسمی سیستم تنفسی مفید است. بعلاوه برای رفع خلط از ریه‌ها و مجاری تنفسی و نیز کاهش تجمع آن‌ها در سیاه‌سرفه هم فایده دارد.

به‌منظور شل ‌شدن مخاط (خلط) و کمک به تنفس، پیش از خواب، دو قطره از روغن درخت سدر را به قفسهٔ سینه و گلو خود بمالید. از کاربرد آن برای خردسالان یا کودکان کم سن و سال بپرهیزید.

11- استراحت و مایعات

زمانی که به عفونت‌های جدی همچون سیاه‌سرفه دچار شده‌اید، نکتهٔ مهم آن است که در طول شبانه‌روز به میزان زیادی استراحت کنید. خواب نیمروز داشته باشد و تا زمانی بهبودی علائم بیماری‌تان از فعالیت‌های بدنی شدید بپرهیزید.

12- ممانعت از انتشار بیماری

اگر علائم سیاه‌سرفه داشتید، نکتهٔ بسیار مهم آن است که از گسترش آن جلوگیری به عمل‌آورید (بخصوص اگر کودک خردسالی در خانه‌تان دارید). در زمان سرفه، دهان خود را بپوشانید و به‌دفعات زیاد دست‌هایتان را بشویید.

به علاوه پوشیدن ماسک در صورت نزدیک بودن به افراد دیگر توصیه می‌شود. در صورت امکان، در خانه بمانید و تا زمانی بهبودی مجدد استراحت نمایید.

نظرات پایانی راجع به سیاه‌سرفه

سیاه‌سرفه که براثر باکتری بوردتلا پرتوسیس ایجاد می‌شود، بیماری تنفسی بسیار واگیرداری به شمار می‌آید. درزمانی که بیمار آلوده‌شده سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات منتشرشده به درون هوا آکنده از باکتری است و افراد نزدیک آن‌ها را به درون ریه‌هایشان استنشاق می‌کنند.

در سال 2015 و در ایالات‌متحدهٔ امریکا 20،762 مورد ابتلا به سیاه‌سرفه (کمتر از 32 هزار مورد در 2014 و 48 هزار مورد در سال 2012) و 6 مورد مرگ گزارش شد.
بیماران مبتلابه سیاه‌سرفه ممکن است دوره‌های شدید سرفه را پشت سر بگذارند.

این دوره‌ها معمولاً توأم با «هوپ» (صدایی که پس از سرفه با نفس عمیق به وجود می‌آید) و استفراغ است که سبب از دست رفتن آب بدن، دشواری تنفس و بستری شدن در بیمارستان می‌گردد.

تقریباً 90 درصد از موارد گزارش‌شده برای مرگ‌ومیر خردسالان واکسینه نشده متعلق به کودکان کمتر از 1 سال است.درمان استاندارد برای سیاه‌سرفه دوز کامل اریترومایسین به مدت 14 روز بوده است؛ اما حساسیت و عوارض جانبی به این روش درمانی از مقبولیت و تأثیر آن کاسته است.

از روش‌های درمانی طبیعی برای سیاه‌سرفه می‌توان به مصرف زنجبیل، عسل وحشی، پروبیوتیک‌ها، آب قلم و مایعات و نیز استراحت فراوان اشاره نمود. از روغن‌های اسانس نباید برای خردسالان یا کودکان کم سن و سال استفاده نمود.

ایمونوگلوبولین ویکی پدیا فارسی